|
Aşırı korumacılık, ilgi göstermekle eş anlamlı mıdır? Aşırı korumacılık ayrı, ilgi göstermek ayrı şeylerdir. Aşırı korumacı anne ve babaların bir kısmının aslında çocuklarına yeterli ilgi ve bakımı vermedikleri de gösterilmiştir.
Yetersiz ilgi ve bakım gösteren ama aşırı korumacı anne ve babalara “duygusuz kontrolcüler” adı verilmektedir. Yoğun bir koruma davranışının içeriğinde bazen duygu yoktur.
Peki, duygu yoksa aşırı korumanın içeriğinde ne var? İşte buna araştırmalar yeterince cevap veremiyor. Ama gözlemlerim aşırı korumacı bazı ebeveynlerin, aslında çocuklarını değil, kendilerini korumakta olduklarını gösteriyor. Bu ebeveynler, kendi korkularını ve kaygılarını çocukları üstünden yaşamaktadır.
Bazı annelerin-babaların içinde hep “kötü bir şey olacak hissi” vardır. Bu nedenle her şeyi korkarak, evhamlarıyla bulandırarak yaşarlar. Çocuğun dışarı çıkması tehlikeli olmayabilir. Ama çıkarsa, anne-baba huzursuz olacaktır. Gözleri hep çocuklarının üstündedir. Bir suçluluk duyma veya duyacakmış olma hali vardır. Bu durumdan çocuk ne mesaj alır?
“Anne babamın gözleri hep benim üstümde, hata yapsam nasıl olsa onlar düzeltir. Zaten neyin hata, neyin hata olmadığını da bilmiyorum ki!”.
Çocuklarına “hayır” demek onlara zor gelir. Yaptıkları yaramazlıklara göz yumarlar. Eğer kızacak olurlarsa, ona kötü bir şey olacağı korkusunu yaşarlar. “Her şey kontrol altında” olmalıdır. Kontrol etmenin en iyi yolu ise, zorluk çıkaracak davranışlardan kaçınmaktır. Yaramazlıklara katlanılır, sorunlar ört bas edilir. Bu durumdan çocuk ne mesaj alır?
“Ne yapsam, anne ve babam sorunu çözer, halleder. O zaman ne istersem yaparım…”
Bazen yarattıkları sorun dayanılmaz olduğunda, ebeveynlerden birisi duruma “dur” der. Ama bu geç bir “dur” olduğu için, genelde çok şiddetli, dayaklı bir tepki haline gelir. Bu durumdan çocuk ne mesaj alır?
“Demek ki tepki böyle şiddetli gösterilir. Tepki eşittir şiddet”.
Bu gelişim sürecinde birçok başka etkenle
“Beni koru, ama hep koru…”
Aşırı korumacılığın bir yanı korkak ve kaygılı çocuklardır. Ne yapsalar gözleri ebeveynlerini arar veya ebeveynleri olmadan bir şey yapamazlar. Çünkü yapmayı öğrenmemişlerdir veya onlara öğretilmemiştir.
En sık gözlenen sorun sosyal fobidir. “Bodyguard” olarak adlandırabileceğimiz ebeveynleri olmadan topluma giremezler, iletişim kuramazlar.
Zaten onlara her şey bir tehdit olarak öğretilmiştir. Hayatlarını bir tehdit altında kaygıyla yaşarlar.
“Beni koruma, ben psikopat oldum…”
Aşırı korumacılığın diğer yanı psikopatidir. Antisosyal kişilerin geçmişte ebeveynlerinin aşırı korumacı olduğu, yetersiz ilgi ve bakım gösterdiği, kuralları iyi koyamadığı ve çocuklarını yönlendiremediği birçok araştırmada gösterilmiştir.
Erkek psikopatlarda, annenin çocuğuna yeterli bakamadığı ama davranışlarını çok kısıtladığı gözlenmiştir. Kadın psikopatların annelerinin ise kız çocuklarının bağımsızlaşmasına izin vermedikleri ve babalarının ise ilgisiz oldukları saptanmıştır.
Psikopatlar, genelde yaptıkları davranışların sorumluluğunu üstlenmezler. Hep birileri suçludur, hep kendilerine haksızlık yapılmıştır. Bunun nedenlerinden birisi, çocuk yaştan itibaren kendilerini her şeyi yapmaya muktedir hissettirilmeleridir. “Ben yaparım, ederim, annemler nasıl olsa halleder…” beklentileri çoğu zaman da doğru çıkar…
Duygusuz kontrolcülerin çocukları da duygusuz olmaktadır. Kurallara empati yapmadan sadece kural olduğu için uyarlar. Empati yoksunluğu çocuklarına geçer. Empati yoksunluğu özellikle hunharca işlenen cinayetlerde sık görülür. Bir bedeni doğrayabilmek için empatinin olmaması gerekir…
Ebeveynlik bir bilim değil, bir sanattır.
Ebeveynlik bir bilim değil, bir sanattır. Çocukla dans etmektir. Hissiz bir şekilde iyi dans edilemez. Kötü bir dansın sonucu ise ayağa basmaktır.
Dans bir dengedir. Birçok beceri ve eylemin koordineli ve dengeli kullanılması gerekir. Ebeveynlik, azın karar, fazlanın ise zarar olduğu bir danstır…
Meraklısı için kaynaklar
Geertjan Overbeek Æ Margreet ten Have Æ Wilma Vollebergh Æ Ron de Graaf. Parental lack of care and overprotection Longitudinal associations with DSM-III-R disorders. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol (2007) 42:87–93
Reti, Irving M.1; Samuels, J. F.1; Eaton, W. W.1; Bienvenu, O. J., III1; Costa, P. T., Jr.1; Nestadt, G.Adult antisocial personality traits are associated with experience of low parental care and maternal overprotection. Acta Psychiatrica Scandinavica. Vol 106(2), Aug 2002, pp. 126-133
Rey JM, Plapp JM. Quality of perceived parenting in oppositional and conduct disordered adolescents. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1990;29:382–385.
Zweıg-Frank H, Parıs J. Parents’ emotional neglect and overprotection according to the recollections of patients with borderline personality disorder. Am J Psychiatry 1991;148:648–651.
G Parker and P Lipscombe . Influences of maternal overprotection. The British Journal of Psychiatry 138: 303-311 (1981) |
