|
Farkındalık Kabullenme Temelli Terapiler kitabı HYB yayınlarından çıktı, görmek için tıklayın...
KİTABIN GİRİŞ BÖLÜMÜ
İnsan yaşamı karmaşıklaştıkça terapide ihtiyaçlar değişiyor. Değişen ihtiyaçlar terapilerde yenilikleri de beraberinde getiriyor. Birbirini takip eden dalgalar, insan ruhu özgürleşmedikçe kıyıya vurmayacak gibi. Son yıllarda farkındalık ve kabullenme temelli terapiler, güçlü bir dalga olarak psikoterapi sahillerinde gözükmeye başladı.
Farkındalık temelli terapiler daha çok Farkındalık kavramı üstüne kurulmuşlardır. Ancak Farkındalık kavramının olmazsa olmaz bir parçası da "kabullenme"dir. Bu nedenle "kabullenmesiz farkındalık olmaz" dersek yanlış bir tanımlama yapmış olmayız. Öte yandan Kabullenme-Kararlılık Terapisi (Acceptance Commitment Therapy-ACT) gibi terapi yöntemlerinde de temel kavram kabullenmedir. ACT uygulamalarında kabullenmenin sağlanması için farkındalık kavramının tüm bileşenlerinden yararlanılmaktadır. Ama farkındalık temelli terapilerden farklı olarak meditasyon içeriği daha zayıftır.
Her iki yöntemin temel teorisi ve ulaşmak istediği hedef benzerdir. Her ikisi de terapi sırasında terapistten belli bir duruşu beklemektedir ve bu duruş benzerdir. Pratiğe ve hatta bazı teoriye yönelik kitaplarda da her iki kavram genellikle yan yana kullanılmaktadır. Başlık iki kavramı içerse de yöntemlerden birisi daha çok anlatılmakta veya işlenmektedir. Bu noktada temelin aynı ama inşaat tarzının farklı olduğunu söyleyebiliriz.
Yukarıda sayılan nedenlerden dolayı bu kitapta farkındalık ve kabullenme ortak bir kavram olarak ele alınmış ve işlenmiştir. Bu kitap bir tedavi kılavuzu değildir. Farkındalık-Kabullenme temelli terapi yöntemlerinden sadece birisi işlenmemektedir. Daha çok kavramsal temelleri vermeyi hedeflemekte ve tedavi sürecinin içeriğini genel olarak yansıtmaktadır. Ancak terapi yöntemlerinin ayrıştığı noktalarda verilmeye çalışılmıştır.
"Mindfulness" sözcüğü farkındalık olarak kullanılmıştır. Aslında farkındalık terimi "mindfulness" karşılığı için yetersiz kalmaktadır. Çünkü "awareness" sözcüğünün karşılığı olarak da "farkındalık" kullanılabilinir. Ancak Türkçe'de "mindfulness" kavramını karşılayacak tek bir sözcük yoktur. "Mindfulness" karşılığı "yargısız farkındalık", "ayrımsama" veya "usgörü" gibi sözcükler kullanılabilir. Ancak bilimsel dile "farkındalık" olarak yerleştiği için, ben kitapta "farkındalık" olarak kullanmayı tercih ettim.
"Acceptance" terimi olarak çeşitli kaynaklarda "kabul etme" veya "kabullenme" terimleri kullanılmıştır. Daha öznel bir deneyimi işaret ettiği için bu kitapta "kabullenme" terimini kullanmadığımı da belirtmek isterim.
Kitapta genel uygulamaların aksine terapi yöntemlerinin kısaltmaları İngilizce olarak kullanılmıştır (Örneğin Farkındalık Temelli Stres Azaltımı programı MBSR olarak anılmıştır). Bunun nedeni, literatürde var olduğu haliyle kullanmak ve konuyla ilgilenen kişilerin zorluk yaşamalarını önlemektir. Öte yandan bu tedavi yöntemlerinin kısaltmalarının artık bir marka haline geldiğini de göz ardı etmemek gerekir.
Yaptığım bir taramada Alan Marlatt'ın "mindfulness" ile ilgilendiğini görmemle Farkındalık terapisi ile ilgilenmeye başladım. Bağımlılık alanında da çalışan bir uzman olarak Marlatt'ın ismi önemlidir. Onun bu konuyla ilgilenmesi benim de ilgimi çekti. Bağımlılık ve farkındalıkla ilgili saydamlarına ulaştıktan sonra ilgim daha da arttı. O dönemde "mindfulness" kavramıyla Diyalektik Davranış Tedavisinde de karşılaştığımı hatırladım. Kendine zarar veren ergenlerle çalışırken bu tedavinin ilkelerinden çok yararlanmış ama farkındalığın pek farkına varmamıştım.
Farkındalık ve kabullenme ile ilk tanışmamdan sonra okumaya başladım. Sadece bağımlılık değil, diğer alanlarda da bu yöntemi kullanmak ilgimi çekti ve terapilerimde kullanmaya başladım. Öğrencilerimden Pelin D. Çatak ile ilk Türkçe derlemeleri yayınladık ve araştırmalar yaptık. Günlük pratiğim içine girdikçe ve uyguladıkça farkındalığın etkisini hissettim. Meditasyonla olan zorluklarla karşılaştıkça Kabullenme ve Kararlılık Terapisi (Acceptance and Commitment Therapy-ACT) ile yoğruşturmaya başladım. Zaten farkındalık ve kabullenme de iç içeydi. Bireysel çalışmaların dışında grup çalışmalarına ise cezaevinde başladık ve olumlu sonuçlara vardık.
Bilgiler ve uygulamalar bu kitabın oluşmasına katkıda bulundu. Deneyimledikçe değişim artıyor. Kabullenilmesi ve farkında olunması gereken o kadar çok an var ki!
Kültegin Ögel
İstanbul, 2011
|
